Hasankeyf  taşınmamalı;
yerinde korunmalıdır

Prof.Dr. Zeynep AHUNBAY

HASANKEYF'IN YERINDE KORUNMASINI GEREKTIREN BIRCOK NEDEN SIRALANABILIR.

1)GAP CERCEVESINDE SIMDIYE KADAR SUALTINDA KALAN HOYUKLER,KALELER,SU KEMERLERI,KERVANSARAYLAR,TURBELER "KALKINMA"NIN DIYETI OLARAK KABUL EDILEREK;BUNDAN BOYLE DAHA DIKKATLI OLUNMASI VE ULUSLARARASI KURALLARA DIKKAT EDILEREK,KORUMACI BIR YAKLASIMIN BELIRLENMESI GEREKIR.PREHISTORIK CAGDAN,YAKIN DONEM SIVIL MIMARISINE KADARGENIS,ZENGIN BIR YELPAZEYI BARINDIRAN TARIHI CEVRELERIN SU ALTINDA KALMASI KULTUR MIRASIMIZ ACISINDAN BUYUK KAYIPLARA YOL ACMAKTADIR.SU BASMADAN YAPILMASI BEKLENEN BILIMSEL ARASTIRMA VE BELGELEME ICIN AYRILAN ZAMAN VE KAYNAKLARIN SINIRLI OLMASI NEDENIYLE ON CALISMALARIN TATMIN EDICI DUZEYE ULASMASI ZORDUR.ORNEGIN BELKIS ZEUGMA GIBI BIR SITTE BIR-IKI YILLIK KURTARMA KAZISI YAPILMASI ONGORULMEKTEDIR.

ILISU BARAJININ TASARIMINA HAZIRLIK CALISMASINDA,YOREDEKI ARKEOLOJIK VE KENTSEL SIT ALANLARININ KORUNMASI,DIKKATE ALINMASI GEREKEN "VERI" OLARAK DEGERLENDIRILMEMIS OLMASI,YER SECIMINDE FAHIS BIR HATA YAPILMASINA YOL ACMISTIR.HASANKEYF'IN ONEMI VE BARINDIRDIGI KULTUR MIRASI HAKKINDA BILGI EDINILDIGI HALDE,HALA PROJENIN IPTAL VEYA REVIZE EDILMEMESI ISE,ULUSAL VE ULUSLARARASI DEGERI TARISILMAZ,UNIK BIR ORTACAG KENTININ TUMUYLE YOK OLMASI KONUSUNDAKI CIDDI UYARILARIN DA DIKKATE ALINMADIGINA ISARET SAYILABILIR.

KEBAN BARAJI YAPIMI SIRASINDA TASINABILEN ANITLARIN SAYISI COK AZDIR.AYRICA UYGULAMALARIN BASARISI TARTISMAYA ACIKTIR.ORNEGIN,ESKI PERTEK ASAGI CAMII YENI CEVRESINDE BIR YABANCI GIBI DURMAKTADIR.ATATURK BARAJI,BIRCOK HOYUKLE BIRLIKTE SAMSAT HOYUK'UNU VE ETEGINDEKI ILCEYI,CEVREDEKI KOYLERI YERYUZUNDEN SILMIS,BU ANTIK YERLESMENIN TASINMAZ KENTSEL VE ARKEOLOJIK MIRASINDAN GERIYE YALNIZ BAZI CIZIM VE FOTOGRAFLAR KALMISTIR.YENI SAMSAT'IN YORENIN MIMARISIYLE ILISKISI HIC KURULMAMIS,YORENIN YASM KULTURUYLE ILISKISI OLMAYAN RUHSUZ BIR YERLESME ORTAYA CIKMISTIR.

30 KASIM 1976 NAIROBI'DE YAPILAN UNESCO TOPLANTISINDA ALINAN "TARIHI ALANLARIN KORUNMASI VE CAGDAS ROLLERI KONUSUNDAKI TAVSIYELERI" DE "BUTUN DUNYADA,BUYUME VE CAGDASLASMA ADI ALTINDA NEYI YOK ETTIGINI BILMEDEN YIKMANIN,AKILDISI VE UYGUN OLMAYAN YENILEMENIN TARIHI MIRASA CIDDI ZARARLAR VERDIGINE" ISARET EDILMEKTE VE SOYLE DENILMEKTEDIR:

"Tarihi alanlar ve cevreleri evrensel mirasi olusturan ve yerine konulamaz degerler olarak ele alinmalidir.Topraklarinda yer aldiklari devletin,hukumet ve vatandaslari bu mirasi korumayi ve gunumuz sosyal yasami ile butunlestirmeyi gorev saymalidir.Her tarihi alan ve cevresi,ozel karakteri ve dengesi,onu olusturan parcalarin birbirleriyle kaynasmasina bagli olan ve yapilari,mekansal organizasyonu ve fiziksel cevresi kadar insan faaliyetlerini de iceren bir butun olarak gorulmelidir."

2)ITU INSAAT FAKULTESINDE GORUSTUGUMUZ SU YAPILARI UZMANLARI,ILISU BARAJI'NIN ONCE FARKLI VERI VE KOSULLAR CERCEVESINDE,KULTUR MIRASININ "VARLIGINI" VE DEGERINI GOZETMEDEN TASARLANDIGINI, KISA SUREDE DOLAN BU TUR BARAJLARIN ARTIK GECMIS OLDUGUNU SOYLEMISLERDIR.YAPILAN HATADAN VAZGECMEK HALA MUMKUNDUR.

HASNKEYF 1.DERECE BIR SIT ALANIDIR VE YERINDE KORUNMASI ICIN ZORLAYICI KOSULLAR VARDIR.ILISU BARAJINI TASARLAYANLAR KONUYA TAMAMEN MUHENDISLIK GOZLUGUYLE BAKARAK,SU ALTINDA KALMA TEHDIDI ILE KARSI KARSIYA BIRAKTIKLARI KALE,KOPRU,SUYOLU,KILSE,CAMI,MEDRESE,TURBE,KOSK,HAMAM GIBI ANITLARI BASKA BIR YERDE,YENIDEN AYNI KOMPOZISYON ICINDE GORME OLANAGINI SAGLAMAYI AKILLARINDAN BILE GECIRMEMIS OLMALIDIRLAR.BOYLESINE ZENGIN,DEGERLI BIR ANITLAR TOPLULUGUNU BARINDIRAN BENZER BIR SITI YERYUZUNDE BULMANIN OLANAKSIZLIGINI DUSUNDUKLERI DE KUSKULUDUR.ANCAK CEVREYI BU DENLI ETKILEYEN PROJELERDE KONUNUN DISIPLINLER ARASI KATILIMLA,HER YONUYLE INCELENMESI GEREKTIGI BILINMEKTEDIR.KULTUR MIRASININ KORUNMASI YONUNDEN OLDUGU GIBI,EKOLOJIK YONDEN DE UZUN VADEDE KAMU YARARI GOZETILMELIDIR.COK PAHALI OLAN TASIMA UYGULAMALARINI GERCEKLESTIRMENIN YUKSEK MALIYETI VE ZORLUGU MEVCUT YAPILARIN YERLERINDE KORUNMASI UZERINDE ISRAR EDILMESINI GEREKTIRMEKTEDIR.TASIMA ICIN HARCANACAK YUKSEK BEDELI,ANITLARI YERINDE KORUMAK ICIN KULLANMAK DAHA DOGRU OLACAKTIR.

3)2005 YILINDA GAP'A 1 MILYON YABANCI TURISTIN GELMESININ BEKLENDIGI ACIKLANMISTIR.HASANKEYF TURISTLER ICIN ONEMLI ODAK NOKTALARINDAN BIRIDIR.KALINTILARI IYI KORUNMUS BIR ORTACAG KENTINI DOLASMAK,KALEDEN KOPRUYU VE CEVRESINI KUSBAKISI SEYRETMEK,DICLE KIYISINDA YURUYUP ZEYNEL BEY TURBESIYLE KARSILASMAK,KAYAYA OYULMUS EVLERI,MAGARALARI GEZMEK OLAGANUSTU BIR ZIYARETTIR.TURIZM ACISINDAN BU DENLI BUYUK CEKIM GUCU OLAN BIR SITI SUYA GOMMEK HIC DE AKILCI BIR DAVRANIS OLARAK GOZUKMEMEKTEDIR.YOKSA GAP'A GELEN MILYONLARCA KISI SUYA GOMULEN TARIHI SITLERIN SANAL ORTAM GORUNTULERIYLE MI AVUTULACAK?

BUTUN BU VERILERIN,DENEYIM VE ACIKLAMALRIN ISIGINDA,HASANKEYF'IN KISA OMURLU BARAJ UGRUNA PARCALANIP DAGITILMASINA RAZI OLMAK MUMKUN DEGILDIR.BU TUR BAYINDIRLIK HARAKETLERI BUTUN DUNYADA TARTISILMAKTA VE KORUMADAN YANA TAVIRLAR GELISMEKTEDIR.GELECEK KUSAKLARIN DA KAYAYA OYULMUS MAGARALARI, KALEYE CIKAN DIK YOKUSU, SUR KAPILARINI, SIVIL MIMARIYI VE SOKAKLARI GORME, DOLASMA VE O MEKANLARDAKI HEYECANI YASAMA HAKKININ ELINDEN ALINMAMASI GEREKIR.KAYA MASIFININ, KOPRU HARABESININ PITORESKINI KIM GERI GETIREBILIR?

TARIHI YERLESMENIN KULTUR VARLIKLARIYLA ILGILI ENVANTERININ HAZIRLANMASI,ARKEOLOJIK ARASTIRMALAR VE DIGER BELGELEME CALISMALARI SURMEKTEDIR. ACELEYLE,TELASLA BAZI SEYLERI KOLAYCA FEDA ETMEK ALISKANLIGINDAN VAZGECILMELI, UNIK ESERLERIN VE HENUZ KAZILMAMIS ALANLARIN SAKLADIKLARI KULTUR KATMANLARININ BUGUN TAMAMLANAMAYAN ARASTIRMALARINI GELECEK KUSAKLARA BIRAKMA SANSI TANINMALIDIR.ILERIDE DE INSANLARIN GORUP YASAYABILMELERI,BILIM ADAMLARININ INCELEME YAPABILMELERI ICIN,BU DOGAL, ARKEOLOJIK VE KENTSEL SITIN YERINDE KORUNMASI EN DOGRU COZUM OLARAK ON PLANA CIKMAKTADIR.

GAP'IN SEMPOZYUM DUZENLEYEREK KULTUR VARLIKLARININ KORUNMASINA GOSTERDIGI ILGI UMIT VERICIDIR.KONUYA DUYARLI BILIM ADAMLARININ, YETKILILERIN VE SIVIL TOPLUM ORGUTLERININ HASANKEYF'IN YERINDE KORUNMASI ICIN GEREKLI DESTEGI VERMEKTEN GERI KALMAYACAKLARINA INANIYORUM.

Prof.Dr. Zeynep AHUNBAY
"HASANKEYF'IN KORUNMASI/TASINMASIYLA ILGILI SORUNLAR" ADLI BILDIRISINDEN.


GAP BOLGESINDE KULTUR VARLIKLARININ KORUNMASI,
YASATILMASI VE TANITILMASI SEMPOZYUMU
01-15 HAZIRAN 1998 
SANLIURFA