Ilısu'nun temeli atıldı;
Hasankeyf tartışması sürüyor

Türkiye`nin enerji ihtiyacı ile Güneydoğu`nun ekonomik gelişmesine büyük katkı sağlayacak Ilısu Barajı Hidroelektrik Santralı`nın (HES) temeli Başbakan Recep Tayyip Erdoğan`ın katıldığı bir törenle atıldı.Başbakan, düğmeye basmadan önce besmele çekti ve `Bölgede yaşayan halkımız su gibi aziz olsun.` dedi.

Baraj, göl hacmi bakımından Türkiye`nin ikinci, enerji üretimi açısından da dördüncü büyük hidroelektrik santralı olacak. Daha çok tarihi Hasankeyf şehrini su altında bırakacağı tartışmalarıyla gündeme gelen dev barajla ilgili ilk çalışmalar DSİ tarafından 52 yıl önce başlatıldı. 2013`te tamamlanması öngörülen baraj, yılda 3,8 milyar kwh elektrik üretecek. Bu rakam mevcut hidroelektrik santrallarından elde edilen elektriğin yüzde 10`unu oluşturuyor. Dicle Nehri üzerine inşa edilen Ilısu Baraj gölünde 11 milyar metreküp su depolanacak. Bu su daha sonra inşa edilecek Cizre Barajı`na bırakılacak. Bu sayede Nusaybin, Cizre, İdil ve Silopi ovalarında 121 bin hektar tarım arazisi suya kavuşacak. Başbakan Erdoğan, ekonomiye yılda 300 milyon dolar katma değer sağlayacak projenin, bölgenin kalkınması ve refahı için çok önemli bir adım olduğunu belirterek, `Ilısu Barajı ve hidroelektrik santralının inşaatında 10 bin kişi çalışacaktır. Yaklaşık 80 bin kişi de buradan ekmek yiyecektir.` dedi.

Ilısu Barajı; Mardin ve Şırnak il sınırları arasında Dargeçit ilçesinin 15 kilometre doğusunda, Dicle Nehri üzerinde yer alıyor. Baraj ve HES, Cumhuriyet tarihinin en büyük projelerinden olan GAP`ın anahtarı olarak tanımlanıyor. Suriye sınırına 45 kilometre mesafedeki baraj, 135 metre yüksekliğine, 43,79 milyon metreküp dolgu hacmine ve bin 820 metre uzunluğuna sahip olacak. Baraj yapımından etkilecek tarihi eserler, bulundukları konuma yakın başka bir yerleşim yerine taşınacak. Bu nedenle tarihi Hasankeyf ilçesinde kazılar aralıksız sürüyor. Taşıma çalışmaları için 53 milyon dolar ödenek ayrıldı.

Başbakan, Türkiye için hayati derecede önemi olan bu konunun istismarını yapanlar olduğunu ifade ederek, `Biz kültürel mirasın parayla, pulla ölçülemeyeceğini bilenlerdeniz. Bunu böyle bilelim. Eğer kültürel mirasınıza, kimliğinize sahip çıkmıyorsanız hiçbir değer üretemezsiniz. Burada ise farklı bir durum var. Bu durumu istismar etmek isteyenler, buradan kendilerine rol çıkarmak isteyenler var.` diye tepki gösterdi.

Hasankeyf öne sürülerek projenin durdurulması çabalarına itiraz eden Devlet Su İşleri Genel Müdürü Prof. Dr. Veysel Eroğlu, `Bana göre geç kalınmış bir baraj; bu barajın 30 yıl önce yapılması gerekirdi.` görüşünü savundu. Yapılacak kültür park ile Hasankeyf`in bir `cazibe merkezi` haline geleceğini kaydeden Eroğlu, `Tarihi eserleri kurtaracağız. Orada tarihi eserler hiç kimsenin zaten aklına gelmemiş, baraj yapılacağı zaman mı aklına geliyor? Tarihi köprü zaten elden çıkmış, sadece ayakları kalmış. Zeynel Bey Türbesi maalesef çökme tehlikesiyle karşı karşıya. Biz bunların hepsini kurtaracağız.` ifadelerini kullandı.

Barajın yapılmasına başta `Hasankeyf`i Yaşatma Girişimi` olmak üzere bazı dernekler uzun süreden bu yana yaptıkları eylemlerle karşı çıkıyor. Proje yüzünden `10 bin yıllık tarih yok ediliyor` iddiasını dile getiren derneklerin bu sözlerine Hasankeyf`teki kazıları yürüten grubun başkanı Prof. Dr. Abdülselam Uluçam karşı çıkıyor. Selçuk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sanat Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi ve Hasankeyf Kazı Grubu Başkanı Prof. Dr. Uluçam, mesleği açından durum üzücü olsa da Hasankeyf`in yüzde 80`inin baraj yapımından önce tahrip edildiğine dikkat çekiyor. Uluçam, `Hasankeyf`in tamamının kurtarılması mümkün değil. Yüzde 80`i zaten ölmüş. Mevcut tarihi değerler dağılıyor. Baraj yapımıyla birlikte geriye kalan taşınabilir tarihi değerler kurtarılacak. Böylece Hasankeyf`in kültürel mirası geleceğe taşınabilir.` değerlendirmesinde bulunuyor.

Elektriğe zam sinyali

Son günlerdeki elektriğe zam tartışmalarına Başbakan Erdoğan da değindi. Erdoğan`ın, doğalgaz çevrim santrallarındaki paçal maliyetteki sıkıntıların kendilerini köşeye sıkıştırdığını itiraf ederek, `Biz hala elektriğe zam yapmamak konusunda gayret ediyoruz, yine de edeceğiz. Ama zam yapmamız gerektiği anda da, çünkü gelen sinyaller öyle, o zaman bunu milletle paylaşmak durumunda kalacağız.` ifadelerini kullanması, zam sinyali olarak algılandı. Enerji politikalarına özel bir önem verdiklerini, enerji kaynaklarına, ucuz ve yaygın enerjiye özel bir `ihtimam` gösterdiklerini anlatan Başbakan, nükleer enerji kullanmak için gerekli adımların atılmaya devam ettiğini söyledi.

`İçine su doldurulmaması için bile mücadele edeceğiz`

Barajın yapılmasına karşı çıkan, aralarında Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Osman Baydemir`in de bulunduğu 27 belediye başkanı ile çeşitli sivil toplum örgütü temsilcilerinden oluşan Hasankeyf`i Yaşatma Girişimi üyeleri geceyi Hasankeyf`te geçirdi. `Hasankeyf`ime Dokunma, Ilısu Barajı`na Hayır` etkinliğinde konuşan Diyarbakır Büyükşehir Belediye Başkanı Baydemir, `Hasankeyf bizim ortak mirasımızdır. Atılacak temel, bu mirasa saygısızlıktır. Bu temel, Hasankeyflilerin moralini bozmasın. Bu tür girişimler çok oldu. Demokrasi ve barış kültürü içerisinde bu barajın inşa edilmemesi, inşa edilse bile içerisine su doldurulmaması için mücadelemizi sonuna kadar sürdüreceğiz.` dedi.

 Arkeolojik park ve açık hava müzesi olacak Ilısu Barajı, tarihi kent Hasankeyf ile Diyarbakır, Batman, Mardin, Siirt ve Şırnak il sınırları içerisindeki 200 yerleşim yerini sular altında bırakacak. DSİ`ye göre, Hasankeyf`in yüzde 80`i, baraj suları altında kalmayacak. Yukarı Şehir`de bulunan onlarca mezar, türbe, höyük, eski kalıntılar ve 4 bin 200 mağara-ev baraj gölünden etkilenmeyecek. Bölge, `Arkeolojik Park ve Açık Hava Müzesi` olarak düzenlenecek.

Baraj gölünden etkilenen Aşağı Şehir ve Karşı Şehir alanındaki El Rızk Camii, Koç Camii, Sultan Süleyman Camii, Kızlar Camii, Küçük Cami, Zeynel Bey Türbesi, İmam Abdullah Zaviyesi, Artuklu Köprüsü gibi kültürel varlıklar ise Hasankeyf Yeni Kültürel Park Alanı`na taşınacak.

Erdal Şen, Şeyhmus Edis, Mehmet Gökçe; Mardin, Diyarbakır

Zaman gazetesi
6 ağustos 2006